Wystawianie faktur VAT jest jednym z podstawowych obowiązków podatników prowadzących działalność gospodarczą. Jednocześnie stanowi to obszar szczególnie narażony na nadużycia, co skutkuje rosnącym zainteresowaniem organów podatkowych oraz odpowiedzialnością karnoskarbową za wystawianie tzw. „pustych” lub nierzetelnych faktur. W praktyce jednak granice tej odpowiedzialności nie są oczywiste – zwłaszcza gdy organy skarbowe nie są w stanie przedstawić wystarczających dowodów na nierzetelność dokumentu.
Czym jest nierzetelna faktura VAT?
Zgodnie z art. 62 § 2 Kodeksu karnego skarbowego, kto wystawia fakturę w sposób nierzetelny lub posługuje się taką fakturą, podlega odpowiedzialności karnej skarbowej. Nierzetelność oznacza, że faktura nie odzwierciedla rzeczywistego przebiegu zdarzenia gospodarczego – zawiera nieprawdziwe dane co do przedmiotu, zakresu lub wartości transakcji.
Jednak sama ocena „nierzetelności” nie może opierać się wyłącznie na przypuszczeniach lub ogólnych ustaleniach – wymaga ona wykazania przez organ podatkowy konkretnych dowodów świadczących o fikcyjności transakcji.
Ciężar dowodu po stronie organów
Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 122 Ordynacji podatkowej, to organ podatkowy jest zobowiązany do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego. Oznacza to, że nie można przenosić ciężaru dowodu na podatnika w sytuacji, gdy urząd nie posiada wystarczających informacji, które pozwalają stwierdzić nierzetelność faktury. W wyroku NSA z dnia 29 maja 2024 r., sygn. I FSK 423/20 uchylono wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku oraz decyzje organów podatkowych, stwierdzając, że organy nie zgromadziły wystarczających dowodów na podważenie dobrej wiary podatnika. Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że organy nie wykazały, iż podatnik nie dochował należytej staranności przy weryfikacji rzetelności dostawców przy odliczaniu VAT.
Wnioski praktyczne dla przedsiębiorców
Dla przedsiębiorców to orzeczenie ma istotne znaczenie: pokazuje, że odpowiedzialność za wystawienie nierzetelnej faktury nie może być domniemywana. Organy skarbowe muszą wykazać, że dana faktura nie odzwierciedla rzeczywistego zdarzenia gospodarczego – i nie mogą opierać się wyłącznie na ogólnikowych ustaleniach, np. braku kontaktu z kontrahentem.
W razie zakwestionowania faktur przez urząd skarbowy, warto:
- zgromadzić i zabezpieczyć dokumentację potwierdzającą wykonanie usługi lub dostawę towaru (korespondencja, protokoły, dowody płatności),
- w razie potrzeby – skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który zadba o należyte przedstawienie stanowiska przed organem lub sądem.
Podsumowanie
Wystawienie nierzetelnej faktury może pociągać za sobą poważne konsekwencje – zarówno podatkowe, jak i karne. Jednak granica między nierzetelnością a legalnym dokumentowaniem rzeczywistej transakcji nie może być arbitralnie przesuwana przez organy skarbowe. Jeśli potrzebujesz wsparcia w sprawach dotyczących sporów podatkowych, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią. Reprezentujemy podatników w postępowaniach przed organami skarbowymi i sądami administracyjnymi na każdym etapie sprawy.