Weksle in blanco oraz porozumienia wekslowe stanowią istotny element obrotu gospodarczego i są jedną z głównych metod zabezpieczenia roszczeń wynikających z umów. Niejednokrotnie spotkałem się z sytuacją, że konsument był poręczycielem weksla, zabezpieczającego stosunek umowny pomiędzy dwoma przedsiębiorcami. W sytuacji, gdy współpraca gospodarcza stron umowy przebiega bez problemów, wtedy „nie ma o czym mówić”, gorzej jeśli powstaną zaległości pieniężne, a wierzyciel uda się do sądu – wtedy poręczyciela może spotkać przykra niespodzianka, albowiem otrzyma nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym, na często niebagatelną kwotę. W artykule zostaną omówione możliwości podważenia takiego weksla i porozumienia wekslowego, uwzględniając ochronę konsumentów przewidzianą przez przepisy prawa cywilnego oraz przepisy odnoszące się do weksli.
Weksle in blanco – definicja i zasady
Wekslem in blanco nazywamy dokument wekslowy, w którym brak jest jednego lub kilku istotnych elementów, jak np. kwota wekslowa, termin płatności czy nazwisko wystawcy. Celem takiego weksla jest umożliwienie jego wypełnienia w późniejszym czasie, w momencie gdy te brakujące informacje staną się znane. Weksel in blanco jest ważny, o ile został prawidłowo wystawiony, podpisany przez wystawcę i spełnia inne wymogi przewidziane przez przepisy prawa wekslowego.
Porozumienie wekslowe – istota dokumentu
Porozumienie wekslowe to umowa pomiędzy stronami, w ramach której wystawca weksla zobowiązuje się do jego zapłaty w określonych warunkach. Weksel taki jest zazwyczaj wydawany w związku z zawarciem umowy kredytowej, pożyczkowej lub innych transakcji, w których wystawca ma zabezpieczyć swoje zobowiązanie. W porozumieniu wekslowym mogą zostać określone m.in. zasady wypełniania weksla, wysokość kwoty, termin płatności i inne warunki.
Poręczenie weksla przez konsumenta
Poręczenie weksla przez konsumenta (czyli osoby, która nie prowadzi działalności gospodarczej) jest szczególnym przypadkiem. Zwykle konsument nie ma doświadczenia w obrocie wekslowym, co może prowadzić do sytuacji, w których nie zdaje on sobie sprawy z pełnych konsekwencji swojego poręczenia. Z tego względu przepisy prawa przewidują szczególną ochronę dla konsumentów, aby zapobiec ich nadużywaniu przez przedsiębiorców.
Konsument, który poręcza weksel in blanco lub porozumienie wekslowe, może znaleźć się w sytuacji, w której będzie musiał zapłacić znacznie większą kwotę, niż początkowo się spodziewał. W przypadku weksla in blanco, istnieje ryzyko, że dokument ten zostanie wypełniony na zbyt wysoką kwotę lub z naruszeniem postanowień umowy, co może prowadzić do niewłaściwego obciążenia konsumenta.
Możliwość podważenia weksla in blanco poręczonego przez konsumenta
Weksle in blanco oraz porozumienia wekslowe poręczone przez konsumentów mogą być przedmiotem podważenia w kilku przypadkach:
- Brak zgody na wypełnienie weksla – Weksel in blanco może zostać wypełniony w sposób, który przekracza zakres zgody konsumenta. W takiej sytuacji konsument ma prawo zakwestionować dokument, powołując się na brak zgody na określoną wysokość zobowiązania lub inne warunki, które zostały zmienione po wystawieniu weksla.
- Nieuczciwe praktyki przedsiębiorcy – Jeśli przedsiębiorca wykorzystał swoją przewagę nad konsumentem, wypełniając weksel w sposób, który jest sprzeczny z dobrymi obyczajami lub zasada uczciwości obrotu, konsument może powołać się na naruszenie przepisów o ochronie konsumentów. W takim przypadku sąd może uznać wypełnienie weksla za nieważne lub ograniczyć jego skutki.
- Brak właściwego poinformowania konsumenta – Jeśli konsument nie został wystarczająco poinformowany o treści weksla in blanco lub porozumienia wekslowego, może dochodzić do sytuacji, w której podpisuje dokument bez pełnej świadomości jego konsekwencji. W takim przypadku można powołać się na niewłaściwe wykonanie obowiązków informacyjnych przez przedsiębiorcę, co może stanowić podstawę do podważenia weksla.
- Korzystanie z wzorca umowy – Przedsiębiorcy stosujący standardowe formularze umów, w których konsument nie ma wpływu na treść porozumienia wekslowego, mogą zostać oskarżeni o stosowanie klauzul niedozwolonych. W takiej sytuacji konsument może podważyć skuteczność porozumienia wekslowego.
- Naruszenie przepisów o ochronie konsumentów – Przepisy prawa cywilnego, w tym Kodeks cywilny oraz ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów, przewidują, że każda umowa zawierana z konsumentem, która jest sprzeczna z dobrymi obyczajami lub narusza jego interesy, może zostać uznana za nieważną lub częściowo nieważną. Weksel in blanco lub porozumienie wekslowe zawarte w takich okolicznościach może zostać podważone przez konsumenta na tej podstawie.
Zabezpieczenie interesów konsumenta
W kontekście weksli in blanco i porozumień wekslowych, w których poręczycielem jest konsument, prawo cywilne zapewnia mechanizmy ochrony, mające na celu zapobieganie nadużyciom ze strony przedsiębiorców. Zgodnie z przepisami, umowy zawierane z konsumentami muszą być przejrzyste i zrozumiałe, a konsument nie może być narażony na nadmierne ryzyko.
Konsument, który zdecyduje się na poręczenie weksla lub zawarcie porozumienia wekslowego, powinien dokładnie zapoznać się z warunkami takiej umowy, zwracając uwagę na wszystkie istotne elementy, w tym wysokość zobowiązania, sposób wypełnienia weksla oraz zasady ewentualnego wykonania umowy.
Podsumowanie
Konsument, który poręczy weksel in blanco lub porozumienie wekslowe, nie pozostaje bez ochrony prawnej. Istnieje kilka możliwości podważenia takich dokumentów, w tym brak zgody na wypełnienie weksla, nieuczciwe praktyki przedsiębiorcy czy brak odpowiednich informacji. Dzięki tym mechanizmom prawnym, konsument może skutecznie chronić swoje interesy, zapewniając sobie bezpieczeństwo w obrocie gospodarczym.