Poniższy artykuł rozpocznę od typowej sytuacji w życiu każdego człowieka – czyli zakupu samochodu, w szczególności używanego. Często nawet po najdokładniejszych oględzinach, po jakimś czasie zauważamy, że samochód posiada wady o których nie wiedzieliśmy w chwili zakupu. Czy w każdym przypadku możemy żądać odstąpienia od umowy i zwrotu ceny zakupu?
Zgodnie z art. 5561 § 1 kc, wada fizyczna polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:
1) nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
2) nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
3) nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
4) została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
Ponadto, kodeks cywilny wprowadza domniemanie chroniące kupującego, a polegające na tym że jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Zatem, kupujący ma wystarczająco dużo czasu, aby zgłosić swoje roszczenia wobec sprzedającego.
Istotnym przepisem co do zakresu możliwych roszczeń kupującego jest art. 560 kc – jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, kupujący może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, chyba że sprzedawca niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego wymieni rzecz wadliwą na wolną od wad albo wadę usunie. Należy jednak pamiętać, że nie można odstąpić od umowy jeżeli wada jest nieistotna. Jest to dość szerokie zagadnienie i pojęcie istotności wady, należy odnosić do każdej sprawy indywidualnie.
O ile wcześniej przytoczone przepisy, mają na celu ochronę kupującego, to art. 560 § 4 kc urzeczywistnia ochronę interesów sprzedawcy przed nadużyciem przez kupującego prawa do odstąpienia od umowy. Przy odstąpieniu od umowy nie można zatem opierać się wyłącznie na subiektywnej istotności wady dla kupującego, gdyż o takim charakterze wady świadczy już sama możliwość podjęcia decyzji o skorzystaniu – albo nie – z prawa odstąpienia. Dlatego przy ocenie istotności wady należy uwzględnić nie tylko wyłącznie albo przede wszystkim punkt widzenia kupującego, ale interesy oraz uzasadnione oczekiwania zarówno kupującego, jak i sprzedawcy. Inaczej mówiąc, przy umowie sprzedaży powinny dochodzić do głosu kryteria subiektywne kwalifikacji wady, ale do granic zakreślonych przez art. 5 kc (nadużycie prawa).
Jak wskazuje orzecznictwo Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 29 czerwca 2004 r., sygn. akt II CK 388/03), przy ocenie cechy istotności wady w rozumieniu art. 560 § 1 kc należałoby eksponować przede wszystkim odpowiednie oczekiwania nabywcy rzeczy związane z jej funkcjonowaniem, a nie tylko zobiektywizowany stan techniczny rzeczy w postaci jej niezdatności do zwykłego użytku. Istotnym kryterium pomocniczym może być zwłaszcza czas korzystania z rzeczy przez kupującego: im dłuższy czas, tym mniej prawdopodobne, że wada była „subiektywnie” (w świetle usprawiedliwionych oczekiwań) istotna dla kupującego, a tym bardziej prawdopodobne, że wada jest jedynie pretekstem do odstąpienia od umowy. Po stronie sprzedawcy istotne są konsekwencje związane z odstąpieniem od umowy, a zwłaszcza związane z tym niedogodności, koszty i ryzyka. W szczególności istotne jest to przy umowie sprzedaży samochodu – kiedy możliwe jest aby sprzedający po prawie roku otrzymał od kupującego oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Czy w przypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia dla sprzedającego i skutecznego odstąpienia od umowy, ma on możliwość dochodzić roszczeń np. związanych ze zużyciem pojazdu przez kupującego przez czas w którym korzystał z samochodu? Odpowiedź brzmi tak i postaram się temat przybliżyć w jednym z kolejnych wpisów.
Reasumując, pojęcie istotności wady rzeczy sprzedanej jest pojęciem na tyle szerokim, że nie sposób wskazać zamknięty katalog usterek samochodu, które mogłyby taką wadę stanowić. Do każdej sprawy należy podejść indywidualnie i obrać odpowiednią strategię procesową, ponieważ nie każda usterka pojazdu może być uznana za wadę istotną.